U srcu pitomog srpskog pejzaža, smeštenog u selu Mrtvica, stoji Manastir Uspenja Presvete Bogorodice – sveto mesto koje istovremeno oslikava duhovnu dubinu i bogatu kulturnu tradiciju.
Crkva Svete Bogorodice u Mrtvici, naseljenom mestu na teritoriji opštine Vladičin Han, smeštena u klisuri Južne Morave, dobila je svoj današnji oblik tokom obnove sredinom 20. veka. Međutim, u njenom korpusu jasno se razlikuju: trikonhalni naos, koji bi najpre pripadao ranovizantijskom građevinarstvu 6. veka, prirata, dograđena početkom 17. veka, severni paraklis, prizidan 1837–1843. godine, i trem s kraja 19. veka.
Predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture velikog značaja. Manastir je Srpske pravoslavne crkve i pripada eparhiji vranjskoj.
Istorija
- Crkva Uspenja Presvete Bogorodice se nalazi u selu Mrtvica, na rastojanju od 14 km od Vladichinog Hana, ka izlazu iz Grdelichke Klisure. Smeshtena je na platou, chiјa shirina je jedva shira od same graditeljske zgrade manastira, sa koјeg se pruzha velichanstven i nezaboravan pogled na okolinu. Gradjevina јe neobichna zbog raznolikosti oblika i razlichitih graditeljskih faza. Prema predanjima, temelji manastira su postavljeni krajem petog ili na pochetku shestog veka. Hram јe ikonopisan u vizantiјskom stilu. Nekadashnja crkva јe kasniјe prerasla u manastir.
- Sadašnje stanje crkve јe rezultat nadogradnje kroz vekove. Po arhitekturi, vidno јe da postoje različite etape u izgradnji. Najstariјi etapa se vezuјe za srednjovekovni ili turski period. Crkveno zvono se nalazi u јugozapadnom uglu treme i pričvrsćeno јe za dva stuba. Na zvonu se nalazi grb kraljevine Srbije sa sledećim tekstom: „Celokupno slikarstvo u oltaru i naosu јe delo istog slikara ili radionitse i datira iz XIX veka. Na freskama u više navrata su vrshene intervenciјe. Tematski repertoar ikonostasa broјi 25 ikona i 2 tselivaјuće. Što se tiče bogosluzhbenih knjiga, u crkvi se čuvaјu Mineјi Štampani u Moskvi 1868. godine za јanuar, februar, mart, april, јun, јul i avgust. Mineјi su kupljeni leta 1875. Tetrapod i pevnički sto u јužnoј pevnitsi su noviјeg datuma.
Arhitektonska Lepota
- Crkva, čiji se tri kohne neposredno oslanjaju jedan na drugi, ima zasvedeni poluobličasti svod. Prostrana priprata je podeljena parom pilastara na dva traveja dužine i zasvedena poluobličastim svodovima različite visine temena.
- Živopis u priprati, sa programom koji se sastoji od stojećih figura, uključuje opsežan ciklus Bogorodičinog akatista, uz dodatak scena Gostoljublja Avramovog i Rođenja Bogorodice, kao i ilustraciju himne „Pororoci su te nagovestili“. Ovo izuzetno delo, sačinjeno od strane putujućih grčkih slikara iz druge decenije 17. veka, karakteriše prikaz bogate simbolike. Zidne slike u crkvi datiraju iz 1866. godine.
- Iako nedostaju pouzdani izvori i arheološka istraživanja, pretpostavka da je u periodu turske vladavine ovde postojao aktivan manastirski centar se podupire ostacima polupećinske gradnje ispod crkve. Nekadašnja parohijalna crkva danas ima funkciju katholikona u okviru ženskog manastira.
Duša Duhovnosti
Manastir Uspenja Presvete Bogorodice u selu Mrtvica je mesto gde se susreću duhovnost i unutrašnji mir. Tišina koja okružuje ovo svetilište omogućava posetiocima da se povežu sa svojom unutrašnjom dubinom, izvan svakodnevnih briga.
Kulturna Važnost
Ovaj manastir ima šire kulturno značenje za region i Srbiju. Kroz vekove, bio je centar okupljanja i mesto verskih i kulturnih manifestacija. Njegova prisutnost obeležava kontinuitet srpske istorije i tradicije.
Manastir Uspenja Presvete Bogorodice u selu Mrtvica danas ima ključnu ulogu u očuvanju kulturnog i duhovnog nasleđa. Zajednica i posetioci doprinose očuvanju manastira kroz obnovu, restauraciju i kulturne događaje, osiguravajući da njegova svetlost i dalje obasjava sadašnjost i budućnost.
Manastir Uspenja Presvete Bogorodice u selu Mrtvica predstavlja predivno mesto gde se prepliću duhovnost i kultura. Njegova istorijska vrednost, arhitektonska lepota i prisustvo vere čine ga izvanrednom destinacijom za sve one koji tragaju za dubljim smislom i inspiracijom. Posetiti ovaj manastir znači kročiti u prostor gde se duhovnost i kulturno nasleđe stapaju u jedinstvenom spoju.
